مروری بر مفهوم مالکیت معنوی یا مالکیت فکری

مالکیت معنوی

مالکیت معنوی حاصل تراوشات ذهنی و ابتکارات انسان است که به جز جنبه ی معنوی آن، دارای ارزش اقتصادی آن هم می باشد، مثل این که فردی کتابی را تالیف می کند. در این صورت این کتاب افزون بر حق مالی که برای مولف آن به همراه دارد، دارای جنبه ی معنوی نیز می باشد که امکان دارد ارزش آن برای وی بسیار بیشتر از جنبه ی مادی کتاب باشد. به دلیل همین ارزش مادی و معنوی مالکیت های معنوی، برای حمایت از آن، در حقوق ملی کشورها و همچنین حقوق بین الملل، پیش بینی ها و اقداماتی انجام گرفت و در پی آن سازمانی به نام سازمان (جهانی مالکیت فکری world intellectual property organization ) معروف به wipp تشکیل شد و در آن معاهدات مختلفی نظیر کنوانسیون ” برن ” جهت حمایت از آثار ادبی و هنری (copyright) و معاهده ی پاریس جهت حمایت از مالکیت صنعتی منعقد شد. در واقع، می توان مالکیت معنوی را به مالکیت صنعتی و مالکیت ادبی و هنری تقسیم کرد که در این مطلب قصد داریم این دو مورد را بررسی نماییم. خاطر نشان می شویم چنانچه به هر گونه مشاوره در خصوص مالکیت فکری نیاز دارید می توانید با همکاران ما در ثبت شرکت کریمخان در ارتباط باشید.

مالکیت صنعتی

مالکیت صنعتی یکی از شاخه های حقوق تجارت می باشد که حقوق غیر مادی حاصل از علائم مشخص کننده از قبیل علائم تجاری یا صنعتی و یا خدماتی، نام تجاری، سمبل یا علامت و مشخصات منشاء کالا را مورد مطالعه و بررسی قرار داده است و به حقوق ناشی از خلاقیت و نوآوری مانند ورقه های اختراع، گواهی اشیاء مصرفی و در نهایت به اشکال و ترسیمات و مسائل مربوط به رقابت نامشروع و سوء استفاده از حقوق مالکیت صنعتی پرداخته است.

امروزه مالکیت صنعتی، هم در حقوق داخلی و هم در سطح بین المللی، به دلیل الزامات بازرگانی بین المللی و روابط اقتصادی کشورها با هم، به صورت جدی مورد حمایت قرار گرفته است و شخص مخترع، مبتکر، و در نهایت فرد خلاق را قادر می سازد که به صورت انحصاری از علامت یا اختراع خود استفاده نماید و شخصی را که به حقوقش تجاوز نموده است به روش حقوقی یا جزایی تحت تعقیب قانونی قرار دهد.(مواد 528 تا 530 ق.م اسلامی تعزیرات)

_ بند اول : نام تجاری

نام تجاری در مقالات پیشین وبسایت تخصصی ثبت شرکت کریم خان به تفصیل مورد بررسی قرار گرفته است. در اینجا به تعریف مختصری از آن اکتفا می کنیم. در اکثر مواقع تجار جهت معرفی بنگاه، تجارتخانه یا شرکت خود، یک نام تجاری بر می گزینند که امکان داد به ثبت برسد. مشتریان محصولات و خدمات به اعتبار این نام تجاری با تجار معامله می نمایند. لذا اشخاص دیگر حق استفاده از این نام تجاری را در شرکت ها و برای محصولات و خدمات خود ندارند. حتی اگر آن نام با نام خانوادگی آن ها یکی باشد.( ماده 578 ق.ت ) نام تجاری قابل خرید و فروش و انتقال می باشد و هر نامی که به ثبت برسد به مدت 5 سال اعتبار دارد ( مواد 579 و 580 ق.ت )، البته تجدید ثبت آن ممکن می باشد.

_ بند دوم : علائم تجاری

علامت تجاری، هر علامتی اعم از نقش، تصویر ، رقم ، حروف و … است که جهت امتیاز و تشخیص یک محصول از سایر محصولات استفاده می شود.( ماده 1 قانون ثبت علائم تجاری )

علائم تجاری می بایست دارای ویژگی هایی باشند که ثبت شرکت کریم خان در ذیل به آن ها اشاره نموده است:

1. می بایست تازگی داشته باشد و برای جنسی که مورد استفاده قرار می گیرد جدید باشد.
2. باعث گمراهی مشتریان نشود.
3. می بایست دارای وجه تمایز بوده و ابتکاری باشد.

جهت ثبت علامت تجاری می بایست اظهارنامه ای به اداره ثبت شرکت ها و مالکیت صنعتی ارائه گردد. ثبت علامت توسط اشخاص ذینفع مذبور در ماده ی قانون ثبت علائم تجاری قابل اعتراض است. مدت اعتبار علامت ثبت شده 10 سال از تاریخ ارائه ی اظهارنامه است. دعاوی حقوقی و جزایی مرتبط با علائم تجاری، در محاکم تهران مورد برررسی قرار می گیرد( ماده 46 قانون ثبت علائم و اختراعات ). علامت تجاری قابل نقل و انتقال می باشد و این انتقال صرفا بعد از ثبت علامت در برابر اشخاص ثالث دارای اعتبار است.

_ بند سوم : ورقه اختراع

حق اختراع، حقی انحصاری می باشد که مخترع برای مدت زمان محدودی جهت استفاده ی انحصاری از اختراع خود دارد تا موجب تشویق سایر مخترعین گردد. ورقه ی اختراع هم سندی برای حق اختراع محسوب می گردد. جهت استفاده از این حق بهره برداری انحصاری، می بایست اختراع بر اساس قوانین و مقررات ثبت شود. هر اختراعی دو حق را برای مخترع آن به همراه دارد که یکی از آن ها حق اخلاقی می باشد و برای همیشه ماندگار است و دیگری حق مادی اختراع است که محدود بوده و در قانون ما به نسبت تقاضای مخترع 5 ، 10 ، 15 یا 20 سال است.

ماده 3 قانون ثبت علائم تجاری و اختراعات که در 7/ 8/ 1386 به تصویب رسیده است در خصوص حق اختراع مقرر نموده است : ” گواهینامه ی اختراع سندی می باشد که اداره ی مالکیت صنعتی جهت حمایت از اختراع صادر می نماید و دارنده ی آن می تواند از حقوق انحصاری بهره مند گردد.”

ثبت اختراع قابل اعتراض، از سوی ذینفع در دادگاه عمومی تهران قابل اقامه می باشد. برای اینکه نقل و انتقال ورقه اختراع دارای اعتبار باشد می بایست ثبت گردد و همچنین هنگامی در برابر اشخاص ثالث دارای اعتبار است که به سبب سند رسمی به عمل آید.

مالکیت ادبی و هنری

حقوق مالکیت ادبی و هنری مجموعه حقوقی می باشد که قانون برای پدید آورنده به انتساب اثر وی می شناسد و بهره برداری انحصاری از آن اثر را برای مدت زمان محدودی برای پدید آورنده ی آن و بعد از مرگ وی برای وارثانش به وجود می آورد. جهت کسب این حقوق، می بایست اثر مذبور برای اولین بار در ایران چاپ یا پخش یا نشر یا اجرا شده باشد و پیش از آن در هیچ کشور دیگری چاپ یا نشر یا پخش و اجرا نشده باشد.