انواع شرکت های تجاری در ایران
ثبت کریم خان قصد دارد انواع شرکت های تجاری را در این مقاله توضیح دهد.از همان زمان های اولیه که مردم با امر تجارت آشنا شدند به مساله مشارکت توجه و التفات ویژه ای نشان داده اند.در مجمع القوانین حمورابی مقرراتی در خصوص تاسیس شرکت ها و تنظیم قراردادهایی در ارتباط با آن ها وجود داشت و ماده 7 آن قانون مشتمل بر وجود شرکت در آن زمان است.
از 6500 سال پیش در چین مشارکت در کار بیمه،به منظور جبران خسارات یکی از دلایل تاسیس شرکت بیمه بوده است.با این اوصاف،شرکت ها از قدیم ترویج داشته اند اما به اندازه امروز اهمیت نداشته اند.در آن زمان شرکت بیشتر جنبه خانوادگی و اعتماد به یکدیگر را داشته و حوزه عمل آن ها محدود بوده است.از ابتدای قرن 12 شرکت ها رو به توسعه نموده و خصوصاً میان تجار ایتالیای شمالی معمول شده است که شبیه شرکت های امروزی است و از قرون وسطی هم مسئولیت تضامنی و ثبت شرکت ها رواج داشته است.
در حقوق ما نخستین قانون تجاری که در آن از شرکت های تجاری بحث شده قانون 25 دلو 1303 است.پس از آن قوانین 12 فروردین و 12 خرداد 1304 شمسی تصویب شد.اما اولین قانونی که نخستین بار درباره شرکت های تجاری گذاشته شده قانون تصویب شده در 3/2/1311 می باشد که از آن زمان تاکنون قانون تجارت ایران است.این قانون بعدها براساس لایحه قانونی اصلاح بخشی از قانون تجارت تصویب شده در24/12/47 اصلاح شد.تعریفی که از شرکت در قانون مدنی آمده کافی نیست و در قانون تجارت هم از آن تعریفی نشده است اما در تعریف شرکت به مفهوم تجاری آن می توان این گونه گفت:شرکت عقدیست که به موجب آن دو یا چند شخص توافق می کنند آورده های خود را به قصد تحصیل سود مشترکاَ مورد تجارت قرار دهند.
ماده 20 قانون تجارت انواع شرکت های تجاری را بیان نموده است.این شرکت ها عبارتند از:شرکت های سهامی،شرکت با مسئولیت محدود،شرکت تضامنی،شرکت مختلط غیر سهامی،شرکت مختلط سهامی،شرکت نسبی و شرکت تعاونی تولید و مصرف.با تصویب قانون بخش تعاونی(مصوب 1370) شرکت های تعاونی،دیگر از قانون تجارت تبعیت نمی کنند؛هر چند ممکن است به دلیل انجام امور تجاری،تاجر به شمار روند.
از شرکت هایی که در ماده 20 قانون تجارت به آن اشاره شده است شرکت سهامی است.بنا بر ماده 4 لایحه قانونی تصویب شده1347 شرکت را به دو نوع تقسیم کرده است:شرکت سهامی خاص و شرکت سهامی عام.
ثبت کریم خان در ادامه این مقاله 8 نوع شرکت تجاری را براساس قانون تجارت توضیح می دهد.
1.شرکت تضامنی
این شرکت متشکل از حداقل دو نفر شریک می باشد که شریک ضامن نام دارند.ویژگی تعهد این شرکا این است که هر کدام از آنان مسئول پرداخت کلیه طلب شرکت در برابر طلبکاران می باشد و مسئولیتش به آورده ای که به شرکت آورده محدود نمی گردد.هر گاه طلبکاران شرکت نتوانند با مراجعه به شرکت،طلب خود را بازپس گیرند،می توانند بعد از انحلال شرکت به شریک مراجعه نمایند و شریک میبایست از دارایی شخصی خود دیونطلبکاران را بپردازد.این امر سبب شده است که قانون گذار فرانسه،این شرکا را تاجر به حساب آورد و آن ها را در صورت عدم قدرت به پرداخت بدهی شان مانند تجار حقیقی،قوانین ورشکستگی را روی آن ها اعمال نماید.
2.شرکت نسبی
شرکت نسبی از جنبه های مختلف همانند شرکت تضامنی می باشد؛اما علی رغم شرکت اخیر،مسئولیت شرکای شرکت به نسبت مالکیت آن ها در سرمایه شرکت تعیین می گردد.بعنوان مثال،هر گاه شرکت،سه نفر شریک داشته باشد و هر یک از شرکا،مالک یک سوم سرمایه شرکت باشند،هر شریکی میبایست یک سوم از طلب طلبکاران شرکت را پرداخت نماید.در صورتی که طلبکاران به شرکت مراجعه نمایند و شرکت نتواند کل بدهی خود را به طلبکاران بپردازد ، طلبکاران می توانند مابقی طلب خود از شرکت را از شرکا تفویض نمایند،اما چون مسئولیت شرکا تضامنی نمی باشد،طلبکاران تنها یک سوم از مطالبات خود را از هر شریک دریافت می نمایند و برای دو سوم دیگر میبایست به دو شریک دیگر مراجعه کنند.
برای مثال،در صورتی که سرمایه شرکت 900 هزار ریال و سهم الشرکه هر شریک 300 هزار ریال باشد،زمانی که دارایی شرکت حین تقاضای طلبکاران تنها 900 هزار ریال،اما طلب طلبکاران 1200000 ریال باشد،طلبکاران بابت 300 هزار ریال باقی مانده از طلب خود-که شرکت قادر به پرداخت آن نبوده است-می توانند به هر شریک تنها تا سقف 100 هزار ریال مراجعه نمایند که این مقدار را هر شریک میبایست از دارایی شخصی خود بپردازد.مقنن ایران مقررات در خصوص شرکت نسبی را از مقررات شرکت مدنی و اصول حقوق اسلامی برگرفته است و در حقوق اروپایی نمی توان شرکتی مشابه آن را مثال زد.
3.شرکت با مسئولیت محدود
این شرکت هم از حداقل دو شریک تشکیل می گردد،ولی در آن،علی رغم شرکت های تضامنی و نسبی،مسئولیت شرکا در برابر طلبکاران شرکت محدود به آورده آن ها در شرکت می باشد.در مثال ذکر شده،در صورتی که دارایی شرکت با مسئولیت محدود 900 هزار ریال باشد و برای پرداخت طلب طلبکاران کفایت نکند ، طلبکاران بابت باقی مانده طلب خود یعنی 300 هزار ریال دیگر،نسبت به دارایی شخصی شرکا حقی نخواهند داشت.یکی از نقاط مشترک این شرکت با شرکت های تضامنی و نسبی این است که اولاَ سرمایه شرکت به شکل سهام نمی باشد،بلکه هر شریکی درصدی از سرمایه را مالک می باشد که از آن به سهم الشرکه تعبیر می گردد ،ثانیاَ سهم الشرکه را نمی توان بدون رضایت دیگر شرکا به دیگران منتقل نمود.
4.شرکت سهامی خاص
این شرکت از حداقل سه شریک تشکیل می گردد و یکی از ویژگی های عمده این شرکت این است که سهامداران این شرکت اوراق سهم دارند و مانند شرکت هایی قبلاً معرفی شده سهم الشرکه ندارند.در این نوع شرکت،سرمایه به سهام مساوی تقسیم شده و هر شریک مالک تعدادی از این سهام می باشد.فرض کنیم سرمایه شرکتی که از سه سهامدار تشکیل شده بالغ بر 900 هزار ریال باشد و هر یک از آن ها یک سوم این مبلغ را به شرکت آورده باشند و سرمایه شرکت نیز به 900 سهام 10000 ریالی تقسیم شده باشد.در این صورت،هر کدام از شرکا 300 سهم خواهد داشت و می تواند تعدادی از آن ها را به افرادی که می خواهد انتقال دهد.
به طور کلی،این انتقال آزاد می باشد و این کار،از دیگر خصایص عمده شرکت سهامی خاص به حساب می آید.شرکت سهامی خاص دارای دو ویژگی دیگر است.اولاً در آن،مسئولیت سهامداران محدود به مقدار سهام آن ها می باشد،چیزی که در خصوص شرکت با مسئولیت محدود نیز صدق می کند،دوماً موسسات شرکت،یعنی شرکای اولیه آن،نمی توانند با پذیره نویسی،یعنی با مراجعه به عموم مردم،سرمایه شرکت را تامین نمایند و آورندگان سرمایه فقط خود موسسان می باشند.
5.شرکت سهامی عام
آنچه در خصوص شرکت سهامی خاص گفته شد،در مورد شرکت سهامی عام هم صدق می کند،جز اینکه اولاَ در این نوع شرکت سهامداران میبایست حداقل پنج نفر باشند،ثانیاَ موسسان می توانند برای تشکیل سرمایه شرکت،با انتشار اوراق پذیره نویسی،اشخاص ثالث را در تامین سرمایه سهیم کنند.
6.شرکت مختلط غیر سهامی
شرکت مختلط غیر سهامی در حقیقت ترکیب شرکت تضامنی و شرکت با مسئولیت محدود است؛با این توضیح که یک یا چند نفر از شرکا در برابر اشخاص ثالث مسئولیت تضامنی دارند و عده ای دیگر از شرکاء،مسئولیتشان محدود به آورده آن ها می باشد.در حقوق فرانسه تنها شرکای اخیر تاجر نیستند،اما در حقوق ما هیچ کدام از شرکای این شرکت،چه ضامن و چه غیر ضامن تاجر به شمار نمی روند.همچنین شرکای غیر ضامن به عنوان شریک نه حق اداره کردن شرکت را دارند و نه اداره امور شرکت از وظایف آنان محسوب می شود.
7.شرکت مختلط سهامی
این نوع شرکت ترکیبی از شرکت تضامنی و سهامی خاص است .به این ترتیب که یک یا چند نفر از شرکا در برابر اشخاص ثالث مسئولیت تضامنی دارند و عده دیگر که از آن ها به سهامدار تعبیر می شود،مسئولیتشان محدود به آورده آن ها می باشد.تفاوت این نوع شرکت با شرکت مختلط غیر سهامی در این است که سرمایه شرکت به سهام تقسیم شده است و شرکای سهامدار نمی توانند بر شرکت مدیریت نمایند و مدیریت شرکت تنها بر عهده شرکای ضامن است.
8.شرکت های تعاونی
طبق مقالات قبلی،شرکت های تعاونی الزاماَ شرکت تجاری نیستند،بلکه در صورتی که موضوع آن تجاری نباشد،شرکت تجاری به شمار نمی روند.براساس تبصره 1 ماده 54 قانون تجارت تصویب شده در سال 1370 این شرکت ها منحصراً تابع قانون بخش تعاونی می باشند و فقط تصفیه آن ها تابع مقررات تصفیه در قانون تجارت است.
قانون فوق به تعریف شرکت تعاونی نپرداخته اما از مجموع مقررات این قانون،علی الخصوص از ماده یک آن چنین دریافته می شود که مقنن از قانون شرکت های تعاونی تصویب شده در سال 1350 دور نشده است.در حقیقتشرکت تعاونی را هنوز هم می توان شرکتی به شمار آورد که اشخاص برای رفع نیازمندی های مشترک و بهبود وضع اقتصادی و اجتماعی خود بوسیله کمک متقابل تشکیل می دهند،هدفی که پیش از این در ماده 2 قانون شرکت های تعاونی 1350 پیش بینی شده بود و با شرکت های تعاونی موضوع قانون تجارت هم مطابقت داشت.در این شرکت ها فعالیت اشخاص عضو،عمده سرمایه شرکت را تشکیل می دهد.
حتی در قانون تاکید بیشتری بر کار اعضا گشته است،چه تنها اشخاصی می توانند عضو شرکت تعاونی گردند که از اشخاص حقیقی باشند.با این وجود ،برای تشویق اشخاصی که دارای تخصص و حرفه خاصی هستند و در عین حال سرمایه ندارند،قانون تسهیلات بی شماری وضع شده است که بوسیله دولت یا بانک ها ممکن است به شرکت های تعاونی ارائه گردد.
“قواعد مربوط به شرکت های تجارتی از بدو تاسیس تا انحلال را در مجموعه مطالب ثبت کریم خان دنبال کنید.”
دیدگاهی یافت نشد