انواع سهام در شرکت های سهامی

تعریف سهام

طبق توضیحات درج شده در ماده 24 بخش 2 قانون تجارت ، سهام بخشی از دارایی شرکت سهامی که نشان دهنده ی میزان شراکت داشتن و حس تعهد داشتن و سود و منفعت صاحب آن در شرکت سهامی می باشد . ورقه سهم سند قابل معامله ای است که نماینده مقدار سهامی می باشد که مالک آن در شرکت سهامی دارد .

مطابق مفاد تبصره 1 ماده نامبرده ، سهم امکان دارد شامل اسم یا بدون اسم باشد و طبق تبصره 2 چنانچه برای تعدادی از سهم ها یا حفظ این قانون پاداش هایی را درنظر بگیرند ، این گونه سهم ، سهام ممتاز گفته می شوند .

طبق ماده 25 اوراق سهام می بایست دارای شکل واحد و چاپی و دربرگیرنده شماره ترتیب باشند و توسط حداقل دونفر که مطابق قوانین اساسنامه مشخص می شوند ، امضا شوند.

جمع کلی ارزش سهم ها ، دارایی شرکت را تشکیل می دهد و مالک هر سهم که سهامدار گفته می شود ، بدون رضایت مسئولان شرکت اجازه هرنوع دخل و تصرف در سهم یا سهام خود را دارند بعنوان نمونه می تواند نسبت به وثیقه ، فروش یا ودیعه گذاران آن عمل نمایند و همین طور از سمت طلبکاران شرکت عنداللزوم مطابق حکم قضایی توقیف شود .

مندرجات ورقه سهم

مطابق ماده 26 قانون تجارت در ورق سهم می بایست موارد زیر ذکر شود.

1. اسم شرکت و شماره ثبت شرکت ها
2. مقدار دارایی ثبت شده و مبلغ پرداخته شده آن
3. تعیین نوع سهم ها
4. مبلغ اسمی سهم ومیزان پرداخته شده آن مطابق با اعداد و حروف
5. میزان سهامی که هر ورقه نماینده آن می باشد.

گواهینامه موقت سهم

تا زمانی که تشریفات ثبت شرکت صورت نگرفته باشد ، شرکت دارای این حق نمی باشد ، نسبت به انتشار و صدور اوراق سهام عمل نماید ، در نتیجه به منظور نگهداری از حقوق شریک ها( خریداران سهم ها) شرکت تنها می تواند پس از اعمال مراحل ثبت و قبل از منتشر نمودن اوراق سهام ، گواهینامه موقت سهام صادر و به اشخاصی که دارای منفعت می باشند ، تحویل دهد تا به زودی با اوراق سهام تعویض شوند .

درصورتی که ماده 27 بیان می کند تا وقتی که اوراق سهام صادر نشده است شرکت می بایست به مالکان سهام گواهینامه موقت سهم بدهد که نشان دهنده ی نوع و تعداد سهم ها و مقدار پرداخت شده آن باشد. این گواهینامه معرف ورقه سهم است ولی در هر صورت طی مدل یک سال پس از پرداخت تمامی مبلغ اسمی سهم می بایست ورقه سهم صادر و به مالک سهم تحویل و گواهینامه موقت سهم باطل گردد.

مطابق ماده 28 نیز تا زمانی که شرکت به ثبت نرسیده باشد ، صدور ورقه سهم یا گواهینامه موقت سهم نهی می شود. چنانچه خلافی صورت بگیرد، امضاء کنندگان مسئول جبران خسارات اشخاص ثالث خواهند بود .

مبلغ اسمی ورقه سهم

مبلغ اسمی ورقه سهم درواقع همان مبلغ رسمی می باشد که در اوراق سهام انعکاس می یابد و می تواند با ارزش واقعی سهم که الگوی داد و ستد بورس اوراق بهادار یا در بازار سهم است دارای تفاوت باشد . روشن است ، درصورتی که عملکرد شرکت مثبت و دارای سود باشد ارزش سهام آن بیش از مبلغ اسمی و در صورت عکس کم تر از مبلغ اسمی می باشد .

در مورد کم ترین یا بیش ترین مبلغ اسمی سهام ، قانون تجارت مبلغ حداقلی مشخص نکرده است به همین خاطر در ماده 29 روشن است در شرکت های سهامی عام مبلغ اسمی هر سهم نباید از ده هزار ریال بیشتر باشد . شاید قصد قانون گذار ازمشخص کردن سقف ارزش برای قطعات سهام ، مانع بودن از محدودیت تعداد سهامداران در شرکت های عام و تسری موضوع خرید سهام به تعداد بیشتری از خریداران سهام در جهت پیشرفت لفظ عام بوده است . لازم به یادآوری می باشد مبلغ اسمی سهام و همین طور قطعات سهام در صورت تجزیه ( مطابق ماده 32 ) می بایست یکسان باشد .

انواع سهم ها

انواع سهم ها مطابق قانون تجارت عبارت می باشند از سهام با نام ، سهام بی نام و ممتاز

الف- سهم های با نام

سهام با نام به سهامی گفته می شود که نام صاحب سهم در آن ذکر شده باشد.مطابق ماده 40 قانون تجارت انتقال سهام بانام می بایست در دفتر ثبت شرکت ثبت شود و انتقال دهنده یا وکیل یا نماینده قانونی اومی بایست انتقال را در دفتر ذکرشده امضاء کند. در مواردی که کلیه ی مبلغ اسمی سهم واریز نشده باشد ، نشانی کامل انتقال گیرنده نیز در دفتر ثبت سهام شرکت ذکر و توسط انتقال گیرنده یا وکیل یا نماینده قانونی او به امضا رسیده و مطابق اجرای تعهدات ناشی از نقل و انتقال سهم دارای اعتبار خواهد بود . هر نوع تغییر اقامتگاه نیز می بایست مطابق همان ترتیب ثبت شده و به امضا برسد. هر انتقالی که بدون رعایت شرایط بالا انجام شود مطابق دیدگاه شرکت و اشخاص ثالث بدون اعتبار می باشد .

ب- سهم های بی نام

مطابق ماده 39 سهام بی نام به صورت سند در وجه حامل تنظیم و مالک ، دارنده آن محسوب می شود ، چنانچه خلاف آن اعلام شود. نقل و انتقال این گونه سهام به قبض و اقباض محسوب می شود. درنتیجه سهام بی نام به سهامی گفته می شود که نام صاحب سهم در آن قید نشده باشد و دارنده آن صاحب آن محسوب می شود و نقل و انتقال آن وابسته به تحویل و دریافت می باشد و نیاز به هیچگونه تشریفات ثبت ندارد . لازم به یادآوری می باشد گواهی نامه موقت سهام بی نام در حکم سهام بانام می باشد و از نظر مالیات بر درآمد شامل قوانین سهام بی نام می باشد .

ج- سهم های ممتاز

سهام ممتاز به سهامی گفته می شود که در مقایسه با سایر سهام ( سهام عادی ) دارای اولویت و امتیاز باشند . این گونه امتیازها که می بایست در اساسنامه شرکت انعکاس یابد و توسط مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام به تصویب رسیده باشد دربردارنده ی موارد زیر می باشد :

1. تخفیف دادن در پرداخت مبلغ اسمی سهام
2. اختصاص سود بیشتر به سهام ممتاز
3. پرداخت مبلغ اسمی سهام به سهامداران سهام ممتاز پیش از منحل شدن شرکت زمانی که موضوع انحلال عنوان شده باشد .
4. ترتیب نظر در خصوص مشخص نمودن مدیران شرکت یا تفوق آراء سهامداران ممتاز نسبت به سهامداران عادی
5. جداکردن سهامداران ممتاز از اجرای خسارات عملکرد

مطابق ماده 42 هر شرکت سهامی می تواند مطابق اساس نامه و همین طور تا زمانی که شرکت به انحلال نرسیده باشد مطابق تصویب مجمع عمومی فوق العاده صاحبان سهام ، سهام ممتاز مشخص کند . امتیازات این گونه سهام و چگونگی استفاده از آن باید به طور مشخص تعیین شود.

هر نوع تغییر در امتیازهای وابسته به سهام ممتازمی بایست به تصویب مجمع عمومی فوق العاده شرکت با جلب موافقت دارندگان نصف اضافه بر یک این گونه سهام صورت گیرد .

انواع سهام دیگر

اضافه بر سهام ذکر شده که در قانون تجارت ذکر شده است بقیه انواع سهام شامل سهام نقدی و غیر نقدی ، سهام موسس و سهام انتفاعی می باشند .

_ سهم های نقدی و غیر نقدی

سهام نقدی به سهامی گفته می شود که ارزش آن به طور نقدی پرداخت شده باشد و یا بخشی از آن به صورت نقدی و بخش دیگر تعهد پرداخت شده باشد و سهام غیر نقدی نیز شامل سهامی می باشد که قیمت آن در قالب آورده غیر نقدی شامل خودرو ، ساختمان ، لوازم اداری ، ماشین آلات ، مواد اولیه ومانند آن تامین شده باشد .

لازم به یادآوری می باشد آورده غیر نقدی می بایست تقویم و به وسیله ی کارشناس رسمی وزارت دادگستری ارزش آن تعیین شده باشد و گزارش موردنظر در اختیار مجمع عمومی موسس قرار داده شود . درصورتی که آورده غیر نقدی توسط مجمع به تصویب نرسیده باشد وظیفه دارد طی فاصله دو مجمع که حداکثر ظرف مدت یک ماه دایر می گردد نسبت به تامین کسری ارزش آورده غیرنقدی عمل و یا تعهد خود را به صورت نقد تبدیل و تادیه نماید . در غیر این صورت پیمان های مشخص شده راجب خرید سهام کنسل و شرکت فرد دیگری از پذیره نویسان را جایگزین او خواهد کرد.

درضمن مطابق ماده 81 چنانچه در جلسه دوم مشخص شد که در اثرخارج شدن دارندگان آورده غیر نقد و یا درخواست کنندگان پاداش ها و عدم تعهد و تادیه سهام آن ها از طرف بقیه پذیره نویسان ، بخشی از دارایی شرکت ضمانت نشده است و به همین علت شرکت قابلیت تشکیل نداشته باشد موسسین می بایست طی مدت ده روز از تاریخ برگزاری آن مجمع ، مراتب را به اطلاع مرجع ثبت شرکت ها برسانند تا مرجع موردنظر گواهی نامه عدم ثبت شرکت ( مطابق ماده 19 ) را به صدور برساند.

مطابق ماده 82 در شرکت های سهامی خاص تشکیل مجمع عمومی موسس لازم نمی باشد به همین علت جلب نظر کارشناس ذکرشده در ماده 76 این قانون لازم است و نمی توان آورده های غیر نقد را به مبلغی بیش تر از محاسبات کارشناس قبول کرد .
درنتیجه با توجه به مفاد مواد 76 و 82 قانون تجارت ، ارزیابی و تعیین ارزش آورده غیرنقدی شریک ها در شرکت های خاص و عام باید به وسیله ی کارشناس رسمی انجام گیرد.

_ سهام انتفاعی

سهم انتفاعی بصورت معمول در مقابل رتبه ایی است که دولت طی منتقل نمودن صنایع به مناطق محروم یا اجرای نوعی خدمت در مناطق خاص برای یک شرکت صادر می نماید و شرکت نیز متعهد است در پایان فعالیت ، سرمایه خود را به دولت واگذار کند. در چنین حالتی شرکت منفعت های بدست آمده را به سهام انتفاعی تبدیل و به نسبت سهام سهامداران به آن ها تحویل می دهد . لازم به یادآوری می باشد سهامداران سهام غیرانتفاعی تنها زمانی از دارایی شرکت سهم دارند که سرمایه دارندگان سهام درکل پرداخت شده باشد .

_ سهام موسس

سهام موسس شامل سهامی می باشد که از لحاظ فعالیت هیات موسس و خلاقیت و ابتکار آن ها مطابق تجویز اساس نامه به موسسان شرکت تعلق می گیرد. این نوع سهام به طور معمول از مقدار سود بیشتری نسبت به سهام عادی برخوردار می باشند. مقدار سود بیشتر را نیز اساس نامه مشخص می کند .