وجوه افتراق شرکت های تجاری و مدنی

شرکت ها اصولا به دو دسته شرکت های مدنی و شرکت های تجاری تقسیم می گردد که ثبت کریم خان در ادامه به بررسی هر یک می پردازد:

شرکت های مدنی

براساس ماده 571 ق. م شرکت عبارت است از مجموع حقوق مالکین متعدد در شی ء واحد به نحو اشاعه .( مالکین متعدد) گویای این معناست که تعداد شرکا میبایست حداقل 2 نفر باشد همچنین ماده 590 ق. م هم مهر تاییدی بر این ادعا می باشد. این تعریف ناظر بر اشاعه اموال میان چند نفر می باشد. اثری که به وسیله عقد بیع ، هبه ، صلح و حتی وصیت می تواند به وجود بیاید.همچنین شرکای شرکت به جای یافتن حقوق در شی ء واحد ممکن است به صورت اشتراکی در تمامی دارایی و اموال و درآمد و … حقوق و مزایایی داشته باشند.

شرکت های مدنی به دو دسته تقسیم شده اند که این دو دسته را می توان شرکت های اجباری و اختیاری دانست که موسسه ثبت کریم خان در ادامه این مقاله به توضیح این دو نوع می پردازد:

الف- شرکت های اختیاری

بنابر ماده 573 ق. م : شرکت اختیاری یا در نتیجه عقدی از عقود حاصل می گردد یا در نتیجه عمل شرکا از قبیل مزج اختیاری یا قبول مالی مشاعاَ در ازاء عمل چند نفر و نحو اینها افراد در شرکت های اختیاری، به میل و اراده خود سرمایه ای فراهم کرده و در موضوع مشخصی به کار انداخته و در سود و زیان آن شریک می گردند.همانگونه که می دانید به نظر می رسد که ماده بالا وجود شرکت اختیاری را به سه گونه پیش بینی نموده : نتیجه عقد، امتزاج اختیاری و یا قبول مالی ( مثلاَ چند نفر یک خودرو از کسی قبول کنند تا در ازای آن کار های مربوط به ساختمان منزل او را انجام دهند ).

ب- شرکت قهری یا اجباری

براساس ماده 574 ق. م : شرکت قهری اجتماع حقوق مالکین می باشد که در نتیجه امتزاج یا ارث به وجود می آید. در تشکیل این نوع از شرکت اراده افراد دخیل نیست و براساس این ماده از دو طریق ایجاد می شود: اول امتزاج قهری، به عنوان مثال چند تن برنج مربوط به چند نفر به واسطه ثالثی بدون رضایت مالکین با هم مخلوط گردد و دوم به شکل ارث که پس از فوت مورث برای وارثین نسبت به ماترک ایجاد می شود.

شرکت تجاری

علی رغم قانون مدنی در قانون تجارت تعریفی از شرکت های تجاری به عمل نیامده و تنها انواع آن مشخص گردیده است. از روح قانون تجارت چنین استنباط می گردد که چون این مشارکت طبق قرارداد فی ما بین شرکایی که حداقل دو نفر می باشند به وجود می آید نوعی عقد است و براساس ماده 190 ق. م میبایست کلیه شرایطی که به منظور صحت عقد مورد نیاز است را داشته باشد. یکی از حقوق دانان در تعریف شرکت های تجاری آن را اجتماع دو یا چند شخص حقیقی یا حقوقی برای انجام عملیات تجاری و کسب سود را تعریف می کند.

انواع شرکت های تجاری

انواع شرکت های تجاری را که در قانون تجارت آمده است در خصوص هریک جداگانه مبحثی آورده شده اما از نظر ماهیت می توان شرکت های تجاری را به شرکت های سرمایه ، شخص، مختلط و کمیتی تقسیم کرد.

انواع شرکت های تجاری از لحاظ ماهیت یا مسئولیت اعضاء

الف : شرکت های سرمایه

در شرکت های سرمایه شخصیت شرکا مهم نیست و شرکا تنها تا میزان سرمایه ای که در شرکت گذاشته اند مسئولیت تعهدات شرکت را به عهده خواهند داشت. زیرا هدف در آن ها بدون توجه به شخص شرکا جمع آوری سرمایه می باشد به آسانی می تواند انتقال یابد.این شرکت ها میبایست در تمامی سربرگ ها و مکاتبات خود، میزان سرمایه شرکت را ذکر کنند تا طرف معامله با آن ها از آن آگاه باشد. شرکت های سهامی و با مسئولیت محدود از این نوع شرکت ها می باشند.

ب: شرکت های شخص

در این نوع شرکت ها شخصیت شریک بسیار مهم هستند و اعتبار شرکت وابسته به اعتبار آن ها است. مانند شرکت های تضامنی و نسبی شرکا در شرکت تضامنی مسئولیت پرداخت کلیه تعهدات شرکت را به عهده دارند و تعهدات آن ها محدود به میزان سرمایه آن ها در شرکت نیست. به دلیل تاثیر شخصیت شرکا در این نوع شرکت ها نقل و انتقال سهم الشرکه دارای ممنوعیت ها و محدودیت هایی می باشد.

ج: شرکت های مختلط

در این نوع شرکت ها مسئولیت بعضی شرکا محدود به سرمایه آن ها و مسئولیت دیگران نامحدود می باشد.در این نوع شرکت ها در صورتی  که سرمایه به شکل سهام گذاشته شود وضع حقوقی شرکت تلفیقی از مقررات شرکت های سهامی و تضامنی خواهد بود و در صورتی که سرمایه به شکل سهم الشرکه باشد وضع حقوقی شرکت تلفیقی خواهد بود از مقررات شرکت های با مسئولیت محدود و تضامنی

د: شرکت های کمیتی

بعضی به جای این نوع نام شرکت های تعاونی را انتخاب کرده اند. در این شرکت ها تعداد سرمایه گذاران زیاد می باشد، سوددهی و میزان سرمایه زیاد نیست. شرکت در جهت رفاه اعضا به وجود می آید بنابراین مسئولیت خاصی برای شرکا در قانون در نظر گرفته نشده است براساس ماده 20 قانون تجارت شرکت های تجاری را به 7 قسمت تقسیم شده اند :

1. شرکت سهامی
2. شرکت با مسئولیت محدود
3. شرکت تضامنی
4. شرکت نسبی
5. مختلط سهامی
6. مختلط غیرسهامی
7. تعاونی تولید و مصرف

وجوه افتراق شرکت های تجاری و مدنی

با توجه به تعریفی که از شرکت های مدنی و تجاری شده است این دو نوع شرکت دارای تفاوت هایی می باشند که ثبت کریم خان به این تفاوت ها اشاره می نماید.

1. در شرکت مدنی موضوع شراکت ممکن است امور و موضوعات تجاری یا غیرتجاری باشد در حالی که در شرکت تجاری موضوع فعالیت شخص حقوقی امور تجاری است.
2. شرکت مدنی ممکن است به شکل قهری تشکیل گردد به همین سبب در تشکیل آن وجود قصد و اراده شرکا نیاز نیست در حالی که شرکت تجاری الزاماً میبایست با قصد سود بردن به
   وجود بیاید.
3. مسئولیت شریک در شرکت تجاری براساس نوع شرکت ممکن است به اندازه سهم، محدود به میزان سرمایه، تضمین کلیه سرمایه یا مختلط باشد اما در امور مدنی مسئولیت منفرد است.
4. شرکت مدنی فاقد اقامتگاه و تابعیت است در حالی که اقامتگاه و تابعیت شرکت تجاری باید معین گردد.
5. تمامی شرکت های تجاری براساس ماده 583 ق. ت شخصیت حقوقی دارند اما در قانون مدنی صحبتی از شخصیت حقوقی مانند مدنی به عمل نیامده.
6. براساس ماده 412 ق. ت در خصوص شرکت های تجاری قوانین مربوط به ورشکستگی اجرا می شود در حالی که شرکت های مدنی مشمول قواعد اعسار می شوند.
7. در شرکت های تجاری به محض تشکیل یک شخصیت حقوقی به وجود می آید در حالی که در شرکت های مدنی از این اصل مستثنی هستند.
8. در شرکت های تجاری نظر اکثریت به عنوان نظر جمع می تواند اعمال گردد اما در شرکت مدنی نظر جمع اکثریت شرکا فاقد اعتبار است.