وظایف و اختیارات مجمع عمومی فوق العاده در رابطه با افزایش سرمایه شرکت سهامی

ثبت کریم خان در این مقاله در خصوص وظایف و اختیارات مجمع عمومی فوق العاده در رابطه با افزایش سرمایه شرکت سهامی صحبت می کند.

وظایف و اختیارات مجمع عمومی فوق العاده

وظایف مجمع عبارت است از : ” افزایش سرمایه ، کاهش سرمایه ، تغییرات اساسنامه ، انحلال شرکت قبل از موعد و یا تغییر نوع شرکت “

افزایش سرمایه

حدود اختیارات مجمع عمومی فوق العاده در خصوص افزایش سرمایه

افزایش سرمایه به لحاظ حقوقی زمانی صورت می پذیرد که سرمایه شرکت به کل تادیه شده باشد که این افزایش به چهار صورت انجام می گیرد :

• افزایش سرمایه از طریق پرداخت مبلغ اسمی سهم به نقد
• به وسیله تبدیل سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام به سرمایه شرکت
• به صورت تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید
• بالاخره با تبدیل اوراق قرضه به سهام

مجمع عمومی فوق العاده می تواند به هیات مدیره اختیار دهد که طی مدت زمان مشخصی که از 5 سال تجاوز ننماید ، سرمایه شرکت را تا مبلغ مشخصی به یکی از راهکارهای قید شده در ماده 159 (ل. ا. ق. ت ) افزایش دهد . ( مواد 161 و 162 ل. ا. ق. ت) . این تفویض اختیار به هیات مدیره به طور استثناء است ، زیرا افزایش سرمایه در صلاحیت اصلی مجمع عمومی فوق العاده می باشد.

1-افزایش سرمایه از طریق پرداخت مبلغ اسمی سهم به نقد

شرکت سهامی به منظور ادامه کار و فعالیت تجاری خود از طریق فراهم نمودن سرمایه ضروری اقدام به انتشار سهام جدید عادی می کند و این اقدام در صورتی مثمر الثمر خواهد بود که شرکت به اندازه کافی معتبر باشد در غیر این صورت اگر شرکت متضرر شد و ذخائر خود را نیز مصرف کرده باشد ، بهتر است که به عوض سهام عادی جدید اقدام به صدور سهام ممتازه و یا اوراق قرضه کند.پرواضح است که در صورتی که شرکت مربوطه از فروش سهام عادی جدید خود مطمئن باشد در این صورت نه امتیازی به سهامداران جدید خود می دهد و نه بار مالی پرداخت بهره اوراق قرضه را در مواعد معین به دوش می کشد.

ارزش اسمی سهام جدید که انتشار می یابد میبایست برابر با بهای اسمی سهام قدیم باشد ، زیرا برابر ماده 32 ( ل. ا. ق. ت) مبلغ اسمی سهام و همچنین قطعات سهام در صورت تجزیه میبایست متساوی باشد. بدین ترتیب ارزش اسمی تمامی سهام شرکت ، در طول مدت حیات شرکت ، چه در ابتدای تاسیس و چه زمان انتشار سهام جدید به دلیل افزایش سرمایه و چه در صورت تجزیه سهام به قطعات باید متساوی باشد.

مقصود از اضافه ارزش هر سهم که در ماده 160 ( ل. ا. ق. ت) اشاره کرده، مبلغی علاوه بر مبلغ اسمی هر سهم است که شرکت می تواند به مناسبت افزایش از پذیره نویسان در خواست کند نماید و دلیل این درخواست نیز این است که سهامداران قدیم شرکت دچار ضرر و زیان نشوند.

در خصوص پاسخ به این سوال که آیا جمع اضافه ارزش های دریافت شده شرکت از پذیره نویسان جز سرمایه شرکت به شمار می رود و یا می توان آن ها را در زمره منافع و ذخائر شرکت لحاظ کرد ، ماده 160 (ل. ا. ق. ت) اختیار تصمیم گیری را به شرکت سپرده و اذعان می دارد : ” شرکت می تواند از عواید حاصله از اضافه ارزش سهام فروخته شده را به اندوخته منتقل سازد یا نقداَ بین صاحبان سابق تقسیم کند یا در ازاء آن سهام جدید به صاحبان سهام سابق بدهد. “

بر اساس ماده 166 (ل. ا. ق. ت ) حق تقدم صاحبان سهام قدیم پیش بینی شده است که می گوید : ” در خرید سهام جدید صاحبان شرکت به نسبت سهامی که مالکند حق تقدم دارند و این حق قابل نقل و انتقال است ، مهلتی که طی آن سهامداران می توانند حق تقدم مذکور را اعمال کنند ، کم تر از 60 روز نخواهد بود . این مهلت از روزی که برای پذیره نویسی تعیین می گردد شروع می شود “.

مجمع عمومی فوق العاده می تواند در زمان تصویب افزایش سرمایه بواسطه فروش سهام ، حق تقدم سهامداران را نسبت به پذیره نویسی کلیه و یا قسمتی از سهام جدید از آنان سلب کند، به شرط این که این تصمیم بعد از خواندن گزارش هیات مدیره و بازرس و بازرسان شرکت گرفته می شود در غیر این صورت تصمیم ذکر شده باطل خواهد بود . ( ماده 167 ل. ا. ق. ت)

چنانچه حق تقدم در پذیره نویسی سهام جدید از سهامداران قبلی سلب شده ، یا صاحبان سهام از حق تقدم خود در مدت زمان معین استفاده ننمایند ، کلیه یا الباقی سهام جدید ، حسب مورد ، عرضه شده و به متقاضیان فروخته خواهد شد. ( ماده 172 ل. ا. ق. ت)

بر اساس ماده 171(ل. ا. ق. ت) گواهینامه حق خرید سهامی که صاحبان سهام حق تقدم در خرید آن را دارند باید شامل نکات ذیل باشد :

• نام و شماره ثبت مرکز اصلی شرکت
• مبلغ سرمایه فعلی و نیز مبلغ افزایش سرمایه شرکت
• تعداد و نوع سهامی که دارنده گواهینامه حق خرید آن را دارد با ذکر مبلغ اسمی سهم و حسب مورد مبلغ اضافه ارزش آن
• نام بانک و مشخصات حساب سپرده ای که وجوه لازم باید در آن پرداخته شود.
• مهلتی که طی آن دارنده گواهینامه می تواند از حق خرید مندرج در گواهینامه استفاده کند.

گواهینامه ذکر شده میبایست لااقل توسط دونفر که براساس مقرران اساسنامه معین میشود امضا شود.شرکت سهامی عام میبایست پیش از عرضه سهام جدید جهت پذیره نویسی مردم ، ابتدا طرح اعلامیه پذیره نویسی سهام جدید به منظور افزایش سرمایه را به مرجع ثبت شرکت ها ارائه گشته و رسید دریافت نماید ، که اعلامیه ذکر شده بالاجبار باید توسط شرکت امضا شده باشد و نیز شامل نکات مقرر در مواد 174 و 177 (ل. ا. ق. ت) باشد.

سپس مراجع ثبت شرکت ها بعد از بررسی طرح اعلامیه ذکر شده و ضمایم مربوط ، اجازه انتشار آن را صادر می نماید و شرکت ، اعلامیه پذیره نویسی سهام افزایش سرمایه را باید علاوه بر روزنامه کثیرالانتشار که آگهی های شرکت در آن منتشر می گردد، لااقل در دو روزنامه کثیرالانتشار دیگر آگهی نماید و نیز در آگهی ذکر شده باید تاریخ شروع پذیره نویسی سهام افزایش سرمایه و تاریخ خاتمه آن که مجموعاَ نباید کمتر از 2 ماه باشد ذکر گردد.

در صورتی که میزان سهام خریداری شده ، بیش از کل سهم تعیین شده به منظور افزایش سرمایه باشد ، هیات مدیره میبایست نسبت به تعدیل سهام ذکر شده با تعیین تعداد سهام هر خریدار ، دستور استرداد وجه سهام اضافه خریداری شده را به بانک مربوط صادر نماید . ( ماده 881 ل. ا. ق. ت)

براساس ماده 82 (ل. ا. ق. ت) و ماده 76 همان قانون ، در صورتی که قسمتی از افزایش سرمایه به صورت غیر نقدی تادیه شود ، باید بدواَ آورده های غیر نقدی ، براساس نظر کتبی کارشناس رسمی وزارت دادگستری ارزیابی شود و گزارش مربوط به ارزیابی آورده ه های غیر نقدی در اختیار مجمع عمومی فوق العاده قرار گیرد.

در صورتی که آورده های غیر نقدی یا مزایایی که دریافت شده توسط مجمع عمومی فوق العاده قرار تصویب شود، دومین جلسه مجمع اخیر که حد نصاب آن حضور بیش از نصف پذیره نویسان هر مقدار سهام جدید و صاحبان سهام شرکت است ، به فاصله مدتی که از یک ماه بیشتر نشود و در فاصله دو جلسه ذکر شده ، صاحبان آورده های غیر نقدی که آورده آن ها تصویب نشده ، می توانند تعهد غیر نقدی خود را به تعهد نقدی تبدیل و مبلغ معادل آن را پرداخت نمایند و همچنین افرادی که مزایای مورد در خواست آنها از جانب مجمع عمومی فوق العاده پذیرفته نشده است در صورت تمایل می توانند از مزایای ذکر شده انصراف داده و در شرکت باقی بمانند.

در شرکت سهامی خاص ، قانونگذار تشریفات کم تری جهت افزایش سرمایه به واسطه صدور سهام قائل شده است. جهت ثبت افزایش شرکت ذکر شده تنها ارائه اظهارنامه به انضمام مدارک مندرج در ماده 183 ناظر به ماده 169 (ل. ا. ق. ت ) کافی خواهد بود.

به منظور افزایش سرمایه در شرکت سهامی خاص بواسطه فروش سهام جدید ، مجمع عمومی فوق العاده میبایست طبق پیشنهاد هیات مدیره و بعد از قرائت گزارش بازرس یا بازرسان شرکت در این خصوص مراتب را مورد تصویب قرار دهند.

چنانچه که سلب حق تقدم در پذیره نویسی سهام جدید ، از بعضی سهامداران به نفع برخی دیگر انجام گیرد ، صاحبان سهامی که سهام جدید برای تخصیص به آنان در نظر گرفته شده است ، حق شرکت در اخذ رای در خصوص سلب حق تقدم مورد بحث ندارند و درحد نصاب رسمیت جلسه و اکثریت برای تصمیم گیری نیز آرای آنان به حساب نخواهد آمد و همچنین مهلتی که طی آن صاحبان سهام می توانند حق تقدم خود را در خرید سهام جدید به مناسبت افزایش سرمایه شرکت اعمال کنند، حداقل 60 روز خواهد بود و این مهلت از روزی که برای پذیره نویسی معین می شود آغاز می گردد. ( مواد 166 ، 167 و 168 ل. ا. ق. ت)

شرکت سهامی خاص نمی تواند در اساسنامه خود اختیار افزایش سرمایه را برای هیات مدیره تفویض نماید و در ضمن تا زمانی که سرمایه شرکت کلاَ پرداخت نشده باشد ، افزایش سرمایه مجاز نخواهد بود . ( مواد 164 و 165 ل. ا. ق. ت)

2- افزایش سرمایه به واسطه تبدیل سود تقسیم نشده یا اندوخته یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام به سرمایه شرکت

سود قابل تقسیم عبارت است از سود خالص در هر سال مالی منهای زیان های سال های مالی قبل و اندوخته ها ( اختیاری ، مالیاتی ، قانونی ) و حسب مورد به علاوه سود قابل تقسیم سال های قبل که تقسیم نشده ، منهای پاداش اعضای موظف هیات مدیره با در نظر گرفتن شرایط مقرر در ماده 241 ( تلفیقی از مواد 238 و 239 و 241 ل. ا. ق. ت)

اگر شرکت قصد داشته باشد سود تقسیم نشده یا اندوخته و یا عواید حاصله از اضافه ارزش سهام را تبدیل به سرمایه کند ( بند 3 از ماده 158 ل. ا. ق. ت) ، در این حالت شرکت با استفاده از منابع مالی مربوط از یک نوع خود کفایی برخوردار می باشد و چون سهامداران شرکت هیچ مبلغ جدیدی از بابت افزایش سرمایه ذکر شده پرداخت نمی کنند ، بنابراین توزیع اوراق تعهد سهام بین صاحبان سهام ، از جانب شرکت برای پذیره نویسی و به طریق اولی ، انتشار اعلامیه و آگهی مربوط به پذیره نویسی اجباری نخواهد بود.

براساس تبصره 2 از ماده 158 ( ل. ا. ق. ت) انتقال اندوخته قانونی به سرمایه ممنوع شده است و این امر شاید به منظور تضمین بیشتر مطالبات اشخاص ثالث از شرکت بوده است ، ولی عملاَ اگر اندوخته های قانونی به سرمایه منتقل شود ، موجب افزایش سرمایه شرکت خواهد بود و چنین اقدامی به نفع طلبکاران شرکت می باشد نه به ضرر آنان ، گرچه ممکن است اندوخته مذکور با صدور سهام جدید مجانی بین سهامداران تقسیم گردد. در صورتی که کلیه صاحبان سهام با افزایش مبلغ اسمی سهام شرکت موافق باشند در این صورت سهام سابق شرکت باطل و به عوض آن ها سهام جدید با مبلغ اسمی بیشتر تعیین شده از طرف شرکت صادر می گردد.

براساس ماده 188 ( ل. ا. ق. ت) زمانی که افزایش سرمایه بواسطه بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود صورت پذیرد ، تمامی افزایش سرمایه میبایست به صورت نقدی پرداخت گردد.

افزایش سرمایه شرکت سبب افزایش اعتبار آن در برابر اشخاص طرف قرارداد با شرکت به خصوص با بانک ها و موسسات مالی معتبر می شود.
چنانچه که شرکت ذخائر قابل تقسیم و یا اضافه ارزش سهام فروخته شده را درابتدا میان صاحبان سهام تقسیم و سپس اقدام به صدور سهام جدید با پرداخت مبلغ اسمی نماید ، کاری بیهوده و خواهد بود ، بدین سبب که حتی چنانچه که سهامداران شرکت پس از دریافت سود متعلقه به خود ، مجدداَ آن ها را جهت خرید سهام جدید شرکت به کار ببرد ، شرکت مجبور خواهد بود به منظور پذیره نویسی سهام جدید تشریفات قانونی که نیاز به اتلاف هزینه و زمان دارد را انجام دهد.

مجمع عمومی فوق العاده می تواند راساَ اقدام به افزایش سرمایه کند یا این کار را به هیات مدیره بسپارد ، در هر حال هیات مدیره میبایست در هر نوبت بعد از افزایش سرمایه حداکثر مدت یک ماه مراتب را ضمن اصلاح اساسنامه در بخش در خصوص میزان سرمایه ثبت شده شرکت ، به منظور ثبت به مرجع ثبت شرکت ها اعلام نماید تا بعد از انجام تشریفات ثبت ، نتیجه به منظور اطلاع عموم آگهی شود . ( مواد 161 و 162 و 163 ل. ا. ق. ت)

3- تبدیل مطالبات نقدی حال شده اشخاص از شرکت به سهام جدید

براساس ماده 185 ( ل. ا. ق. ت) مجمع عمومی فوق العاده مجاز است بواسطه تبدیل مطالبات نقدی حال شده طلبکاران شرکت به سهام جدید ، سرمایه شرکت را افزایش دهد و این در صورتی است که شرکت در فروخته شدن سهام جدید خود مردد باشد زیرا طلبکاران شرکت حاضر نمی شوند بدون کسب امتیازاتی از قبیل سلب حق تقدم خرید سهام جدید از بعضی و یا تمامی سهامداران شرکت ، به تبدیل مطالبات حال شده خود به سهام ذکر شده اقدام کنند ، مگر اینکه شرکت به لحاظ مالی ، وضع موفقیت آمیزی داشته باشد .

بنابر ماده 185 ( ل. ا. ق. ت) مشاهده می شود که برای تبدیل مطالبات نقدی حال نشده افراد به سهام جدید به علاوه بر تصمیم گیری مجمع ذکر شده ، تمایل طلبکاران در تبدیل مطالبات حال شده آنان به سهام جدید، الزامی می باشد.حال باید توجه کرد که آیا بین دین شرکت و دین طلبکار شرکت که پس از خرید سهام جدید ایجاد می شود ، تهاتر حاصل خواهد شد یا خیر ؟

براساس ماده 188 ( ل. ا. ق. ت) که اشاره ای به تهاتر نموده است ، تمامی افزایش سرمایه بواسطه راهکار ذکر شده میبایست به صورت نقدی پرداخت گردد و در زمان پذیره نویسی کلیه سهام جدید ، بر حسب مورد کلاَ پرداخت یا تهاتر شود.

نظر به اینکه تهاتر قهری نوشته شده در ماده 295 قانون مدنی ایران نمی تواند در این مورد مصداق داشته باشد ، در صورتی که طرفین با رعایت مواد 298 و 299 قانون ذکر شده در شرایط تهاتر توافق نمایند ، آیا بین دیون تهاتر حاصل می شود یا خیر ؟

مجمع عمومی فوق العاده که تبدیل مطالبات حال شده اشخاص را به سهام جدید برای افزایش سرمایه مورد تصویب قرار داده و طلبکار نیز نسبت به این امر ابراز رضایت نموده است ، تصور نمی شود که به حقوق اشخاص ثالث لطمه وارد شده باشد ، مگر اینکه این شرکت به نفع اشخاص اخیر توقیف گردد.

در صورتی که طلبکار شرکتی ورقه تعهد سهام جدید شرکت ذکر شده را جهت تبدیل مطالبات خود به سهام پذیره نویسی نماید ، آیا اشخاص ثالث می توانند پیش از ثبت شدن افزایش سرمایه ، دیون شرکت به طلبکار ذکر شده را تامین یا توقیف نمایند؟

براساس ماده 184 ( ل. ا. ق. ت) وجوهی را که به حساب افزایش سرمایه پرداخت می گردد و باید در حساب سپرده مخصوص نیز نگهداری شود قابل تامین و توقیف و انتقال به حساب های شرکت نیست ، مگر اینکه افزایش سرمایه شرکت ذکر شده در مرجع ثبت شرکت ها ثبت شده باشد.

ورقه تعهد سهم ذکر شده ، در مورد شرکت های سهامی عام میبایست مشتمل بر نکات نوشته شده در ماده 186 ( ل. ا. ق. ت) ناظر به ماده 179 همان قانون باشد و همچنین شرکت میبایست برای ثبت شدن افزایش سرمایه با تبدیل مطالبات نقدی حاصل شده اشخاص از شرکت به سهام جدید ، مدارک ذکر شده در ماده 187 ( ل. ا. ق. ت) را به مرجع ثبت شرکت ها ارائه دهد.

4- تبدیل اوراق قرضه به سهام

قانونگذار جهت افزایش سرمایه با صدور سهام جدیدی که با اوراق قرضه قابل تبدیل یا تعویض باشد ، تشریفات خاصی به شرح ذیل قائل شده است :

• در صورت قابل تبدیل بودن اوراق قرضه به سهام شرکت ، مجمع عمومی فوق العاده بنا به پیشنهاد هیات مدیره و گزارش خاص بازرسان ، اجازه انتشار اوراق قرضه را می دهد و ضمناً تعیین شرایط و مهلتی ، هیات مدیره را مجاز می کند تا به افزایش سرمایه شرکت بپردازد و هیات مدیره نیز در پایان مهلت معین شده ، معادل مبلغ بازپرداخت نشده اوراق قرضه ای که برای تبدیل به سهام شرکت ارائه شده است ، سرمایه شرکت را افزایش داده و بعد از انجام تشریفات ثبت افزایش ذکر شده در مرجع ثبت شرکت ها سهام جدید انتشار و به صاحبان اوراق ذکر شده معادل مبلغ بازپرداخت نشده اوراق که به شرکت ارائه کرده اند ، تحویل می دهد.
• در تبدیل اوراق قرضه به سهام شرکت حق تقدم سهامداران شرکت در خرید سهام قابل تبدیل ذکر شده ، خود به خود منتفی می باشد.در صورت قابل تعویض بودن اوراق قرضه با سهام شرکت ، مجمع عمومی فوق العاده طبق پیشنهاد هیات مدیره و گزارش مخصوص بازرسان شرکت ، مقارن اجازه انتشار اوراق قرضه ، افزایش سرمایه شرکت را لااقل برابر با مبلغ اسمی اوراق ذکر شده تصویب می کند. این قبیل افزایش سرمایه میبایست پیش از انتشار اوراق قرضه به وسیله یک یا چند بانک و یا موسسه مالی معتبر پذیره نویسی گردد و قرارداد مربوط به این گونه پذیره نویسی و دیگر شرایط مربوط به آن و پذیره نویسان شرکت ، توسط مجمع عمومی فوق العاده سهامداران تصویب گردد وگرنه اعتبار نخواهد داشت.
  با نام بودن اوراق قرضه قابل تعویض با سهام شرکت ،الزامی است ( مواد 61 و 62 ل. ا. ق. ت) و شرکت میبایست اوراق ذکر شده را به صاحبان مربوط انتقال داده ، در دفتر ثبت سهام شرکت ثبت کند. ( مواد 67 و 68 ل. ا. ق. ت)