مالکیت تجاری و صنعتی چه تفاوتی با هم دارند؟
در این مقاله ثبت کریم خان به بررسی تفاوت مالکیت تجاری و صنعتی می پردازد.مالکیت صنعتی شعبه ای از حقوق تجارت بوده که حقوق غیرمادی حاصل از علایم مشخص کننده نظیر علایم تجاری یا صنعتی و یا خدماتی ،نام تجارتی،نماد یا نشان و ویژگی های منشاء محصول را بررسی نموده و به حقوق بدست آمده از خلاقیت و ابداع از جمله برگه های اختراع،گواهی اشیاء مصرفی و در نهایت به شکل ها و ترسیمات مربوط به رقابت ناروا و سوءاستفاده از حقوق مالکیت صنعتی پرداخته است. مالکیت صنعتی حاوی حقوقی است که با نوآوری ها و اختراعات در زمینه طرح های صنعتی و علایم تجاری و مشخصات جغرافیایی مرتبط می باشد.
برای نمونه، علاوه بر حق اختراع یا نوآوری حقوقی که به سرآغاز یا مبداء جغرافیایی مربوط است و حاوی خواستگاه و مشخصات خاص نواحی متفاوت جغرافیایی و آب و هوایی می باشد هم می تواند قابل مطرح شدن ،به ثبت رسیدن و پشتیبانی و نگهداری باشد.هم اکنون مالکیت صنعتی،هم در حقوق داخلی و هم در سطح بین المللی به دلیل نیازهای تجاری بین المللی و روابط اقتصادی میان کشورها،از حمایت ویژه ای برخوردار گردیده است و به نوآور ،مبتکر،و در نهایت به شخص خلاق این امکان را می دهد که علامت یا ابداع خویش را به صورت انحصاری به کار برد و شخصی که ازحقوق خویش تجاوز نموده را توسط حقوقی یا جزایی مورد پیگرد قانونی قرار دهد.(مواد 528 تا 530 ق.م اسلامی-تعزیرات)
لذا علائم صنعتی و تجاری از سالیان دور به صورت همزمان با تولید و ارائه محصولات همانند در بازار مورد استفاده قرار گرفته و قانونگذار هم آن را مورد پذیرش قرار داده و به منظور حفظ و صیانت از تولید کننده و مصرف کننده ،آن را تایید نموده است.باید گفت که ایجاد نمودن قوانین در این زمینه از پیشینه زیادی ندارد اما پیش از به وجود آمدن قانون،صنعتگران و بازرگانان مطابق مقررات مکتوب نشده و مراعات نمودن اصول انسانی و اخلاقی، استفاده از نام و علامت تجاری دیگری اجتناب و آن را امری ناپسند عنوان نموده و با وجود عدم قوانین ،چنانچه تخلفی صورت پذیرد،فرد خاطی مورد سرزنش و مجازات قرار می گیرد.
در ادامه ثبت کریمخان اختلاف هایی که میان مالکیت تجاری و صنعتی وجود دارد را تشریح می نماید.
با وجود اینکه حق مالکیت تجاری با حق مالکیت صنعتی معمولا مترادف و با یکدیگر مورد استفاده قرار می گیرند،اما اختلاف هایی میان آن ها وجود دارد،به این دلیل که مالکیت تجارتی با حقوقی مرتبط می باشد که حاصل عملیات بازرگانی به تاجر متعلق می باشد.نظیر حق مایه تجارتی،سرقفلی،نام تجارتی و علامت تجارتی .اما مالکیت صنعتی با حقوقی مرتبط می باشد که حاصل عملیات صنعتی به ارباب حرف یا مالکان متعلق است، نظیر حق انحصاری اختراع؛حق بر اشکال و ترسیمات صنعتی.در نتیجه مالکیت تجاری و مالکیت صنعتی دو امر جدا از هم می باشند ،اما از آن جهت که حقوق مالکیت صنعتی به عنوان جزئی از دارایی شرکت تجارتی است، این دو عبارت همراه با یکدیگر و یا به جای یکدیگر هم بکار برده می شوند.
مالکیت تجاری و صنعتی معمولاً با مالکیت علمی هم اشتباه گرفته می شوند و گاهی همراه با یکدیگر هم استعمال می گردنند ،اما این دو مالکیت با هم متفاوت بوده و مالکیت علمی خود دارای دو بخش است.قسمت اول مالکیت هنری می باشد که حقوق هنرپیشگان و نقاشان و مجسمه سازان و موسیقی دانان و به صورت کلی هنروران بر آثار هنری خویش است و قسمت دوم مالکیت ادبی بوده که حقوقی است که منصفان و مولفان و مترجمان نسبت به تالیفات خویش دارا می باشند.گرچه در دنیای کنونی حقوق مالکیت هنری و ادبی از همیت فراوانی برخوردار گردیده است و منتشران کتاب ها از آن استعمال زیادی می نمایند ،اما جنبه بازرگانی زیاد مورد توجه قرار نگرفته و به همین دلیل قانون تجارت به بحث در مورد مالکیت علمی نپرداخته است.
در نتیجه می توان اظهار داشت که حق مالکیت تجاری و مالکیت صنعتی عبارت است از حق استفاده انحصاری که مالک آن از اثر و عملیات بازرگانی و صنعتی خویش دارا است.تمامی کشورها برای صاحبان حق مالکیت تجارتی ومالکیت صنعتی امتیازاتی را در نظر گرفته اند تا آنان از تجاوز سایرین محفوظ بمانند اما پشتیبانی از این حقوق معمولاً به شرط اجرای تشریفاتی از سوی صاحب آن امکان پذیر می باشد.
به عنوان نمونه در خصوص علامت یا اختراع مالکان آنان تنها در صورتی از پشتیبانی قانون بهره مند می گردنند که نخست آنها را ثبت نموده و حق مالکیت خویش را آشکار نموده باشند.به همین دلیل حق مالکیت تجاری و مالکیت صنعتی معمولاً به زمان و مکان محدود است.با گسترش ارتباط بین المللی و به جهت اهمیت حقوق مالکیت تجارتی و مالکیت صنعتی به خصوص علائم تجارتی و اختراعات در اقتصاد کنونی،پشتیبانی اثر بخش تری از جهت بین المللی احساس شده است .
به این دلیل که افراد سودجو امکان دارد از ابداع یا علامت با اهمیتی که در کشور دیگری ثبت می گردد اطلاع حاصل نمایند و قبل از آن که صاحب علامت یا اختراع مزبور بتواند تشریفات ثبت را در کشورهای دیگر انجام دهد اختراع یا علامت مزبور را در بعضی از کشورها به نام خود به ثبت برسانند و صاحب حقیقی آن را از حقوق خویش محروم نمایند. به همین علت از اواخر قرن نوزدهم میان تعداد زیادی کشورها قراردادها و توافق نامه هایی به منظور پشتیبانی از علایم تجارتی و اختراعات امضاء شد.دولت ایران تنها به موجب قانون 14 اسفند ماه 1337 به قراردادهای اتحادیه پاریس جهت پشتیبانی از مالکیت صنعتی پیوست.
دیدگاهی یافت نشد