تغییر سرمایه در شرکت تعاونی

موسسه حقوقی ثبت کریم خان قصد دارد در این مقاله اطلاعاتی در خصوص تغییر سرمایه در شرکت تعاونی را در اختیار شما قرار دهد.

تعریف سرمایه

قانون بخش تعاونی در مورد سرمایه شرکت تعاونی می گوید : ” سرمایه تعاونی اموال و دارایی هایی است که برای تاسیس تعاونی یا افزایش سرمایه قبلی ، در اختیار آن قرار می گیرد “.
از لحاظ سرمایه ، شرکت های تعاونی را می توان به دو دسته تقسیم کرد : شرکت هایی که تمام سرمایه آن را اعضا تامین کرده اند و شرکت هایی که قسمتی از سرمایه آن ( حداقل 51 درصد ) را اعضا تامین کرده اند و بقیه آن را ارگان های دولتی و عمومی در اختیار شرکت قرار دهده اند.

توضیح اینکه به موجب ماده 17 قانون بخش تعاونی ، در شرکت های تعاونی که حداقل 51 درصد سرمایه را اعضا در اختیار شرکت قرار می دهند ، ” وزارتخانه ها ، سازمان ها ، شرکت های دولتی و وابسته به دولت و تحت پوشش دولت ، بانک ها ، شهرداری ها ، شوراهای اسلامی ، بنیاد مستضعفان و سایر نهادهای عمومی می توانند جهت اجرای بند 2 اصل 43 قانون اساسی ، از راه وام بدون بهره یا هر راه مشروع دیگر از قبیل مشارکت ، مضاربه ، مزارعه ، مساقات ، اجاره ، اجاره به شرط تملیک ، بیع شرط ، فروش اقساطی و صلح ، اقدام به کمک در تامین یا افزایش سرمایه آن ها نمایند ، بدون آنکه عضو باشند.

همان طور که ملاحظه می شود ، اولاَ بخش خصوصی نمی تواند در تامین یا افزایش سرمایه شرکت های تعاونی اقدام کند ، زیرا ماده 17 به شرح فوق به ارگان های دولتی ، وابسته یا تحت پوشش دولت و ارگان هایی که جنبه عمومی دارند اجازه می دهد که در شرکت های تعاونی سرمایه گذاری کنند ، ثانیاَ این سرمایه گذاری برای اجرای بند 2 اصل 43 قانون اساسی که عبارت است از ” تامین شرایط و امکانات کار در شکل تعاونی برای همه به منظور اشتغال کامل و قرار دادن وسایل کار در اختیار همه کسانی که قادر به کارند ولی وسایل کار ندارند ” ، به عمل می آید.

ثالثاَ سرمایه گذاری ارگان های مذکور در شرکت تعاونی از راه وام بدون بهره یا از طرق مشروع دیگر از قبیل عقود و قراردادهایی که فوقاَ ذکر شد صورت می گیرد ، رابعاَ سرمایه گذاری این ارگان ها سبب عضویت آن ها در شرکت تعاونی نمی شود و چون حق رای و حق مشارکت در تصمیم گیری ها و اداره امور شرکت تعاونی مخصوص اعضای آن است ، بنابراین ارگان های مذکور با وجود سرمایه گذاری در شرکت تعاونی ، حق رای و حق مشارکت در این امور را ندارند ، لیکن به تجویز تبصره یک ماده 30 قانون بخش تعاونی ، می توانند نماینده ای برای نظارت و بازرسی در تعاونی و شرکت در جلسات مجمع عمومی و هیات مدیره به عنوان ناظر و بدون حق رای اعزام دارند.

حداقل سرمایه شرکت تعاونی

برای مقدار سرمایه شرکت تعاونی حداقل مقرر شده است. به موجب ” دستورالعمل تشکیل تعاونی ها ” ، ” حداقل سرمایه برای تشکیل شرکت های تعاونی عام و خاص ، به ترتیب یکصد میلیون ریال و ده میلیون ریال ، تعیین می گردد. هر تعاونی وقتی تشکیل و ثبت می شود که حداقل یک سوم سرمایه آن تادیه و چنانچه به صورت نقدی و جنسی باشد ، تقویم و تسلیم شده باشند ” . لازم به ذکر است که تعاونی های مذکور پس از تشکیل در دوره فعالیت نیز باید پیوسته مبالغ حداقل سرمایه های فوق را داشته باشند.

حصه اعضا در تامین سرمایه

حصه اعضا در تامین سرمایه شرکت تعاونی برابر است ، یعنی همه آن ها به میزان مساوی در شرکت سرمایه گذاری می کنند ، مگر اینکه مجمع عمومی عادی تصویب کند که تساوی فوق مراعات نشود و اعضا در تامین سرمایه ، حصه نابرابر داشته باشند. در این زمینه آیین نامه مربوط می گوید : سهم اعضا در تامین سرمایه تعاونی برابر است ، مگر اینکه مجمع عمومی ( عادی ) تصویب کند که برخی اعضا سهم بیشتری خریداری کنند ، در این صورت حداکثر میزان سهم هر عضو نباید از 15 درصد کل سرمایه تعاونی تجاوز کند.

تغییر سرمایه

تغییر سرمایه ، یعنی افزایش یا کاهش آن را قانون بخش تعاونی ( به موجب بند 4 ماده 34 ) در صلاحیت مجمع عمومی عادی قرار داده است . این عمل به دو طریق ممکن است : از طریق افزایش یا کاهش تعداد سهام شرکت تعاونی ؛ از طریق افزایش یا کاهش ارزش اسمی سهام . لازم به ذکر است که تغییر سرمایه تغییر در مواد اساسنامه محسوب می شود و تغییر در مواد اساسنامه طبق ماده 35 قانون بخش تعاونی جزء اختیارات مجمع عمومی فوق العاده است ، با این حال قانون ، اتخاذ تصمیم درباره افزایش یا کاهش سرمایه را بر عهده مجمع عمومی عادی گذاشته است .

الف ) افزایش سرمایه :

در افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید ، شرکت تعاونی می تواند سهام جدید را برابر مبلغ اسمی بفروشد یا اینکه مبلغی علاوه بر مبلغ اسمی به عنوان اضافه ارزش سهم از خریداران دریافت کند. یادآوری می شود که پرداخت مبلغ سهام جدید از محل سود تقسیم نشده و یا یک دوم اندوخته قانونی شرکت امکان پذیر است ، در این صورت سهام جدید باید به اعضا واگذار شود و این واگذاری به نسبت سهامی خواهد بود که اعضا مالک اند.

هر گاه افزایش سرمایه از طریق بالا بردن مبلغ اسمی سهام موجود باشد ، اگر این عمل برای اعضای شرکت تعاونی ایجاد تعهد کند ، یعنی آن ها را به پرداخت وجهی مکلف سازد ، لازم است کلیه اعضا با آن موافق باشند. به بیان مصوبه مربوط ، تصمیم گیری در این خصوص از اختیارات مجمع عمومی فوق العاده خواهد بود که باید با حضور تمامی اعضا تشکیل و با رای مثبت همه آن ها ، یعنی به اتفاق آرا به تصویب برسد ، یادآوری می شود که در این مورد نیز مانند افزایش سرمایه از طریق صدور سهام جدید ، می توان مبالغ افزوده شده به مبلغ اسمی سهام را از محل سود تقسیم نشده یا یک دوم اندوخته قانونی شرکت ، پرداخت و به این ترتیب از به وجود آمدن تعهد پرداخت برای اعضا جلوگیری کرد.

نانویس نماند که افزایش سرمایه و همین طور کاهش آن ، ممکن است به طور اتفاقی باشد. در رابطه با این موضوع ذیلاَ بحث خواهد شد.

ب ) کاهش سرمایه

چنانچه بر اثر زیان های وارده ، حداقل نصف سرمایه شرکت تعاونی از میان برود ، با تصویب مجمع عمومی فوق العاده ، باید سرمایه شرکت به مبلغ سرمایه موجود کاهش پیدا کند.قابل یادآوری است که در این خصوص رعایت میزان حداقل سرمایه ، یعنی مبلغ یکصد میلیون ریال برای شرکت های تعاونی عام و ده میلیون ریال برای شرکت های تعاونی خاص ، الزامی است . بنابراین در صورتی که مبلغ سرمایه موجود به حداقل های فوق بالغ نباشد ، شرکت تعاونی باید منحل شود و یا از طریق افزایش سرمایه کسری آن تامین شود.

افزایش یا کاهش اتفاقی سرمایه

علاوه بر افزایش یا کاهش سرمایه به شرحی که گذشت ، ممکن است سرمایه شرکت به طور اتفاقی افزایش یا کاهش پیدا کند. این تغییر به طرق ذیل روی می دهد :

• هر گاه عضو شرکت تعاونی فوت کند ، وراث وی که واجد شرایط عضویت باشد ، عضو شرکت تعاونی شناخته می شود. حال در صورتی که وراث بیش از یک نفر باشد ، هر کدام از بقیه ، باید قیمت سهم یا سهام مربوط به عضویت خود را به شرکت تعاونی بپردازد که این امر موجب افزایش اتفاقی سرمایه شرکت خواهد شد.
• کاهش اتفاقی سرمایه شرکت تعاونی از جمله در مواردی پیش می آید که عضو شرکت فوت کند و قیمت سهام او به وارث یا وراث وی پرداخت شود و همچنین وقتی که عضوی استعفا دهد یا از شرکت اخراج گردد، در این موارد نیز پرداخت قیمت سهام عضو متوفی ، مستعفی یا اخراج شده ، موجب خواهد شد که سرمایه شرکت تعاونی به طور اتفاقی کاهش یابد.