به کار گرفتن علائم تجارتی و صنعتی دارای سابقه تقریباً طولانی می باشد و می توان گفت از زمانی که محصولات مشابه به بازار ارائه شده است صاحبان حرف و صنایع و تجار برای حفظ اصالت محصولات در تلاشند تا به وسیله مناسبی کالای خود را به مشتری معرفی نمایند و اجازه ندهند که مشتریان فریب بخورند.از این زمان تجار و صاحبان صنایع در صدد ثبت علائم تجاری بوده اند و هر یک بر اساس زمان و مکان برای کالای خود علامت خاصی را در نظر گرفته اند و مشتریان هم با توجه به شناختی که از محصول مورد نظر خود داشته اند با مشاهده علامت مخصوص جنس مطلوب خود را جستجو و خریداری می کرده اند.
می توان گفت حتی پیش از تعیین علائم تجاری مخصوص از جانب تجار خود مردم و مشتریان هر تاجر و صاحب صنعتی با توجه به کالاهای مورد نظر خود یک سلسله علائم محلی و شخصی را در نظر دارد و به این وسایل در جستجوی کالای مطلوب خود گشته و دیگران را برای خرید کالای مورد نظر راهنمایی می نمودند.
توجه به یک کالای مرغوب همان گونه که برای صاحب کالا از لحاظ تجاری و جلب مشتری مطلوب می باشد همان گونه نیز سو استفاده گران را به فکر کپی و استفاده از شهرت و مرغوبیت کالای دیگران وا می دارد.به همین سبب لزوم تعیین مقررات خاصی برای حمایت از علائم تجارتی و صنعتی احساس می شد.
اگرچه مساله حمایت قانونی از علائم تجاری و صنعتی سابقه زیادی ندارد،با وجود این پیش از پیش بینی مقررات و قوانین تعیین شده برای حفظ و حمایت از حقوق مربوط به علائم،عرف و عادت رایج و متداول میان تجار و کسبه از علائم شناخته شده تجار حمایت می نماید و شخصی عرفاَ حق به کار بردن مجاز به استفاده از علائم تجاری دیگران نمی باشد و در صورت تخلف صاحب کالا مجاز است نسبت به کار آن ها اعتراض نماید.اما این ضمانت اجرایی بیشتر جنبه اخلاقی و اجتماعی خواهد داشت و از لحاظ قانونی مجوزی به منظور تعقیب و مجازات متخلفین وجود نداشت.
استفاده از علامت تجاری دیگران صرفاَ جنبه اضرار مادی برای صاحب کالا ندارد،بلکه شخصی که از آن سواستفاده می نماید اصولاً یک کالای تقلبی و گاهی فاسد و مضر و خطرناک(در خصوص مواد خوردنی و آشامیدنی و آرایشی و دارویی و از این قبیل)را با استفاده از علامت کالای اصلی اراه نموده و می فروشد و باعث فریب مشتریان هم می گردد،همچنین با مارک تقلبی کالای اصلی را بدنام می نماید.
بنابراین ،برای اینکه محصولات تجارتی و صنعتی کارخانجات شبیه به هم از یکدیگر تشخیص داده شوند.ناچار میبایست علامت،مارک،آرم،نشانه و نام خاص خود را داشته باشند تا موجبات تفاوت آن ها با کالاهای مشابه در بازار برای مشتری و مصرف کننده معین شود و از طرفی حقوق و امتیاز تجاری آن که بتدریج حاصل می گردد.برای سازنده ضبط و تثبیت شود و حقوق مصرف کننده هم از رهگذر شناسایی و پاسخگویی تولید کننده و یا عرضه کننده تامین و ایجاد شود.
از این رو علائم تجارتی و صنعتی از دیرباز همگام با تولید و ارائه کالاهای مشابه در بازار مورد استفاده قرار گرفته و مقنن هم آن را به رسمیت شناخته و به منظور حفاظت و حمایت از تولید کننده و مصرف کننده بر آن صحه گذاشته است.البته وضع قوانین و مقررات در این رابطه قدمت زیادی ندارد اما پیش از پیدایش قانون،صنعتگران و تجار براساس قانون نانوشته و رعایت اصول انسانی و اخلاقی از استعمال اسم و علامت تجاری دیگری پرهیز و آن را کاری ناپسند به شمار آورده و برخلاف فقدان قانون در صورت بروز تخلف،متخلف،سرزنش و مجازات می شود.
نظر به دلایل فوق و علی الخصوص توسعه تجارت و صنایع و کثرت کالاهای مشابه و استفاده زیاد از محصولات و گاهاً دوری مسافت میان محل تولید و مصرف و تمایل مصرف کننده به شناخت محصولات و تشخیص نوع آن ها لزوم وضع مقررات خاصی را ایجاب می نماید،چه در داخل هر کشور و چه در صحنه بین المللی تا با حمایت از علائم تجارتی و صنعتی حقوق تجار و صنعتگران از یک طرف و حقوق و خواسته مشتریان و حفظ مصالح جامعه از طرف دیگر تامین شود.
در ایران برای اولین بار در سال 1304 قانونی به منظور ثبت علائم تجاری و صنعتی و حمایت آن به تصویب رسید ولی متعاقباَ در سال 1310 قانونی به عنوان”قانون ثبت علائم و اختراعات” تصویب شد که قانون سال 1304 را اصلاح و کامل کرد و آیین نامه قانون ذکر شده هم که در همان سال تصویب شده بود سپس در سال 1337 اصلاح و تجدید نظر شد.در سال 1338 نیز آیین نامه دیگری تحت عنوان”آیین نامه نصب و ثبت اجباری علائم صنعتی بر روی بعضی از اجناس دارویی و خوراکی و آرایشی” تصویب شد.برای جلوگیری از به کار گیری علائم تجارتی و صنعتی دیگران یک سلسله مقررات جزایی هم در قانون مجازات عمومی قبلی پیش بینی شده بود که فعلاَ لغو شده است و هم اکنون مواد 525،529 و 530 قانون مجازات اسلامی(تعزیرات)مربوط به مجازات کسانی می باشد که از علائم دیگران سواستفاده می نمایند.
موضوع حمایت از علائم تجارتی و صنعتی نه تنها در داخل یک کشور مورد بحث می باشد بلکه با توسعه روابط بین المللی و تجاری و انتقال کالاهای مختلف از یک کشور به کشورهای دیگر و لزوم حمایت محصولات هر کشور در کشورهای دیگر برای جلوگیری از کپی و سواستفاده از هنر،ابتکار و شهرت دیگران وضع مقررات بین المللی خاص در این زمینه الزامی به نظر می رسید.به همین سبب در این خصوص مقررات مختلفی در سطح بین المللی تعیین شده است که ایران از میان مقررات ذکر شده به کنوانسیون پاریس معروف به “اتحادیه پاریس برای حمایت مالکیت صنعتی” در اسفند ماه 1337 ملحق گردیده،آن را امضا کرده و متعهد به اجرای مقررات می باشد.
موضوع اتحادیه پاریس عبارت از حمایت مالکیت صنعتی در معنی عام کلمه می باشد،اعم از محصولات صنعتی،کشاورزی،مشروبات،توتون،مواد معدنی،محصولات طبیعی یا مصنوعی و همچنین جلوگیری از رقابت نا مشروع
هر یک از کشورهای عضو میبایست از مالکیت صنعتی مربوط به اتباع کشورهای دیگر به همان اندازه و به همان گونه که از حقوق مربوط به مالکیت صنعتی اتباع خود حمایت می نمایند،حمایت کنند.به شرط اینکه اتباع کشورهای دیگر که می خواهند از حمایت حقوق مالکیت صنعتی خود در کشور دیگر برخوردار گردند حقوق خود را براساس مقررات کشور ذکر شده ثبت کنند.چنانچه شخصی در یکی از کشورهای عضو حقوق خود را براساس مقررات ثبت کرده باشد با ارائه گواهی ثبت در دیگر کشورها می تواند حقوق خود را ثبت کند.
تعریف علامت تجاری
ماده 1 قانون ثبت علائم تجارتی و اختراعات تصویب شده در تاریخ 1/4/1310 علامت تجارتی را این گونه تعریف کرده است.علامت تجاری عبارت از هر بخش علامتی می باشد اعم از نقش،تصویر،رقم،حرف،عبارت،مهر،لفاف و غیر آن که برای امتیاز و تشخیص محصول صنعتی،تجارتی یا فلاحتی اختیار می شود.ممکن است یک علامت تجارتی برای تشخیص محصول جماعتی از زارعین یا ارباب صنفی یا تجار و یا محصول یک شهر و یا یک ناحیه از مملکت گرفته شود.
با توجه به تعریف فوق:
اول-علامت تجارتی عموماً شامل هر نوع علامتی می باشد که برای امتیاز یک محصول صنعتی یا تجارتی یا کشاورزی از دیگر محصولات مشابه آن در بازار به کار می رود.این علامت ممکن است به صورت های زیر باشد:
1.نقش
منظور از نقش هر نوع شکلی می باشد که حاصل تخیل و ابتکار نقاش بوده و حکایت از معنی خاصی می کند که به گونه ای که از انحاء ممکن است با نوع محصول نیز ارتباط داشته یا نداشته باشد مانند نقش”چکش و سندان”برای یک کالای صنعتی مثل در و پنجره و میز و صندلی و یا نقش”خورشید”برای همین نوع کالاها که ارتباطی با نوع آن ندارد.
2.تصویر
مقصود از تصویر نوعاَ صورت انسان،حیوان و اشیاء می باشد که تحت عنوان علامت کالایی انتخاب می گردد.مثل تصویر دو آدم برای چاقو یا شتر برای سیگار فرق نقش و تصویر بیشتر به همین دلیل است که نقش ممکن است مرجع معین و مشخصی نداشته باشد اما تصویر معمولاَ صورت موجودی است که نوع آن دارای وجود خارجی است.
3.رقم
منظور از رقم اعدادی است که در خصوص برخی محصولات تحت عنوان علامت به کار می رود مثل اعدادی که در بعضی از انواع عطرها و پودرهای آرایشی مشاهده می شود.
4.حرف
در برخی محصولات به جای انتخاب تصویر،حروف معینی به جای علامت انتخاب می گردد که این حروف نوعاَ حروف اول نام تجارتی کالانیزز است مثل G.V.C برای وسایل صوتی یا B.M.W برای اتومبیل و از این جمله وسایل
5.عبارت
عبارت ترکیبی از چند کلمه می باشد و گاهی ممکن است تحت عنوان علامت تجارتی استفاده شود.
6.کلمه
اگرچه در قانون “حرف” و “عبارت”تحت عنوان علامت وجود دارد اما به “کلمه” اشاره نشده است.مع ذلک نظر به اینکه اولاَ خصوصیتی در کلمه وجود ندارد تا بتوان گفت که به دلیل آن خصوصیت”کلمه”نمی تواند تحت عنوان علامت تجارتی استفاده شود و ثانیاَ با توجه به عبارت”و غیر آن”در انتهای شمارش نمونه علائم در ماده 1 قانون ثبت علائم و اختراعات دلیل بر غیر حصری بودن مثال ها در ماده است و بنابراین علائم تجارتی منحصر به مثال های ذکر شده در ماده نمی باشد و به قاعده قیاس “کلمه” را هم می توان تحت عنوان علامت تجارتی به شمار آورد.بنابراین می توان کلمه”زیبا”را با املای خاص برای یک محصول یا “خوشپوش”را بعنوان مثال برای لباس به عنوان علامت تجارتی برگزید.
7.مهر
مهر عبارت است از یک وسیله کوچک فلزی،چوبی یا پلاستیکی که امضا یا علامت و نوشته مخصوصی به شکل برجسته روی آن نصب شده و با فشار آن روی ظرف مخصوصی تحت عنوان استامپ و قرار دادن آن با فشار روی کاغذ یا پارچه و … عین علامت یا کلمات روی آن بر روی کاغذ یا پارچه نقش می بندد.اصولاَ مهر زمانی به کار می رفت که تجار بی سواد بودند و امضا نداشتند و آن را به جای امضا استفاده می کردند.در هر حال مهر مانند هر نقش دیگری ممکن است تحت عنوان علامت تجارتی مورد استفاده قرار می گیرد،بعنوان مثال مهر نویسنده برخی تقویم های قدیمی،برای اثبات انتساب تقویم به نویسنده یا مهر مخصوص صاحب برخی محصولات خوراکی روی جعبه آن ها مثل گز،ممکن است تحت عنوان علامت تجارتی شناخته شود.
8.لفاف
منظور از لفاف عبارت است از پوشش مخصوصی از مواد مختلف که روی بعضی کالاها می کشند مانند پوشش گونی مانند یا از جنس پلاستیکی که به صورت حصیر بافته شده روی برخی از شیشه های عطر و ادکلن کشیده می شود.این نوع پوشش ها یک نوع علامت تجارتی می باشد و نمی تواند برای کالاهای مشابه به وسیله دیگران استفاده نمود.نظر به عبارت “و غیر آن” در ماده یک مثال ها حصری نمی باشد و هر چیزی که از لحاظ قانونی مانعی نداشته باشد می تواند تحت عنوان علامت تجارتی استفاده شود.بعنوان مثال یک آهنگ مخصوص ممکن است تحت عنوان علامت تجارتی خاصی برای یک برنامه تبلیغات تجارتی تلویزیونی یا رادیویی در نظر گرفته شود.
ویژگی های علامت تجاری
1-ابداع و نوآوری
علامت تجاری میبایست دارای خلاقیت و نوآوری باشد.به بیانی دیگر می توان کفت علامت تجاری نباید تکراری و یا مشابه علائم مستعمل قبلی باشد.بعضی از افراد با افزایش یا کاهش یک حرف یا یک شکل کوچک به اشکال قبلی مدعی ثبت علامت تجارتی می گردند که در این حالت متصدی ثبت ضمن رد آن مانع ثبت علائم تکراری می گردد.استناد و ادعای این مدعیان این است که علامت پیشنهادی عین علامت قبلی و استفاده شده نمی باشد اما باید توجه داشت که علامت و طرح پیشنهادی نباید در مشاهده و نگاه افراد غیر متخصص،تداعی کننده علامت ثبت شده قبلی باشد حتی اگر از منظر اثبات،عین علامت قبلی به شمار نرود.
2-صداقت و شفافیت
علائم تجاری میبایست از صداقت،شفافیت و روشنی و وضوح داشته باشند یعنی علامت تجاری باید به گونه ای طراحی،ترسیم و معین گردد که سبب خطا،اشتباه،فریب و گمراهی مخاطب و مشاهده کننده نشود.واضح است متصدی ثبت از ثبت طرح ها و نشان هایی که آرم و علامت شرکت و موسسه دیگری را تداعی می کند خودداری می کنند.
3-تمایز و تشخص
علامت تجاری یک شرکت میبایست در بین علائم شرکت های مشابه،مشخص و متمایز باشد و به وسیله افراد عادی به سادگی تشخیص داده شود.
الزامات قانونی ثبت علائم تجارتی
به موجب تبصره ماده 1 قانون ثبت علائم و اختراعات،مصوب 1/4/1310 “داشتن علامت تجارتی اختیاری است مگر در مواردی که دولت آن را الزامی قرار دهد.ماده 2 قانون مذکور نیز اشعار دارد”حق استعمال انحصاری علامت تجارتی فقط برای کسی شناخته خواهد شد که علامت خود را به ثبت رسانیده باشد.”
براساس قانون تصویب شده در اردیبهشت ماه 1328 هیات وزیران هم ثبت علامات در ارتباط با اجناس دارویی و طبی و مواد غذایی را بشرح زیر الزامی نموده است.
- داروهای اختصاصی مورد استفاده طبی یا بیطاری که با نسخه پزشک یا بدون آن مصرف می گردد.
- مواد غذایی که در لفاف و یا ظروف و به اسم مشخصی باشند مانند کنسرو مواد غذایی،آردهای مخصوص،چای های مختلف،کاکائو،شکلات،آب نبات،پنیر،شیر،مربا،ترشی،کره و روغن های مختلف و غیره.
- مشروبات غیر الکلی،آب های معدنی یا گازدار،شربت،آب های میوه و انواع نوشابه ها که در تحت اسم و ظروف معین فروخته می شود.
- لوازم آرایش و وجاهت که برای استفاده مستقیم بر روی بدن انسان بکار می رود.مانند صابون،خمیر،پودر،محلول عطریات،ادکلن و غیره
اجناس بالا اعم از آنکه در داخل ایران ساخته یا در خارج ساخته و وارد کشور شود و در بازار تحت اسم مشخصی که بر روی برچسب آن زده می شود فروخته شود میبایست علامت صنعتی یا تجارتی ثبت شده داشته و در روی برچسب نکات زیر تصریح گردد:
- الف-اسم تجارتی و نشانی سازنده جنس با قید کشور مبدا
- ب-شماره ثبت در ایران
- ج-شماره و تاریخ اجازه وزارت بهداری در مورد ساخت یا توزیع آن در ایران
کلمه یا عباراتی که به همراه علامت تجاری استفاده می شود باید به زبان فارسی نوشته شود.
علائم ممنوع
ثبت علائم تجارتی،صنعتی و خدمات دارای محدودیت قانونی است.قانون ثبت علائم و آیین نامه اصلاحی تصویب شده در سال 1337 ثبت علائم زیر را ممنوع کرده است.
- علامت های رسمی،دولتی و مملکتی-مانند پرچم ایران،علائم وزارتخانه ها،هلال احمر،علائم نیروهای مسلح و…
- علامت هایی که قبلاَ خود یا مشابه آن ثبت شده باشد.
- علامت های منافی عفت عمومی و نظم و انضباط اجتماعی
- علامت هایی که اسم و عبارت عمومی دارند و دولت استفاده آن را تحت علامت تجارتی منع کرده باشد.
جدول طبقه بندی علائم صنعتی و تجارتی
طبقه بندی علائم صنعتی و تجارتی،تمامی محصولاتی که ممکن است علامت داشته باشند را در هفت فصل و 36 طبقه به شرح زیر تقسیم بندی نموده است:
1-فصل اول-صنایع و محصولات شیمیایی
شامل 5 طبقه مشتمل بر محصولات شیمیایی نظیر صنایع و علوم و عکاسی و کشاورزی و رنگ ها و روغن جلا و لاک و ترکیبات سفید کننده و ضمغ و انواع روغن و چربی های صنعتی و مواد دارویی و بیطاری و بهداشتی و مواد خوراکی و آشامیدنی
2-فصل دوم-فلزات معدنی و مصنوعات فلزی
شامل 3 طبقه مشتمل بر فلزات عادی(خام و نیمه ساخته)مواد معدنی،انواع ماشین و ماشین های افزار،موتورها(به استثنای موتورهای وسایل نقلیه)قفل های اتصال-تسمه،آلات و افزارهای یدی،آلات برنده و قاشق و چنگال و اسلحه سرد.
3-فصل سوم-دستگاه و لوازم و آلات فنی و علمی و صنعتی
شامل 7 طبقه مشتمل بر دستگاه و آلات علمی و دریانوردی و مهندسی و برق و ادوات جراحی و لوازم روشنایی و وسایل نقلیه و دستگاه های حمل و نقل و اسلحه گرم و فلزات گرانبها و آلات موسیقی
4-فصل چهارم-مصنوعات و اشیاء ساخته شده از مواد مختلف
شامل 6 طبقه مشتمل بر کاغذ،مقوا،مطبوعات،روزنامه،کتب و مجلات،صحافی،لوازم تحریر،هنری،نقاشی،ماشین تحریر،کائوچو،چرم و چرم مصنوعی،چمدان و کیف دستی،عصا،شلاق،اشیاء سراجی،لوازم و مصالح ساختمانی،مبل،آیینه،لوازم خانه داری و…
5-فصل پنجم-مصنوعات نساجی
شامل 6 طبقه مشتمل بر طناب،ریسمان،چادر،کیسه،روپوش،انواع نخ،پارجه،ملبوس،کفش،توری،قلاب دوزی،دکمه،سنجاق،گل مصنوعی،قالی،حصیر،پادری،کف پوش و روپوش های غیر پارچه ای
6-فصل ششم-اسباب بازی و لوازم ورزشی
شامل 1 طبقه مشتمل بر اسباب بازی و لوازم تفریحی و ورزشی و ژیمناستیک و تزیینات و لوازم آرایش
7-فصل هفتم-مواد غذایی و محصولات کشاورزی
شامل 8 طبقه مشتمل بر انواع گوشت و طیور-عصاره های گوشت-سبزیجات و میوه جات خشک و پخته شده و کنسرو و ژله و مربا-تخم مرغ-شیر و سایر محصولات لبنی-ترشی-قهوه-چای-کاکائو-قند-شکر-آرد-محصولات کشاورزی و پرورش گیاه و جنگلبانی-نوشابه ها-توتون-کبریت و لوازم تدخیر-علائم مخصوص خدمات و کالاهایی که در هیچیک از طبقات فوق ذکر نشده است.
علائم خدمات
فصل 35 جدول ثبت علائم کالاها مصوب 1337،”علائم مخصوص خدمات” را تشریح و صاحبان موسسات خدمات تجارتی را مستحق انتخاب علامت و ثبت آن کرده است.علائم خدمات برای فعالیت های تجاری زیر قابل ثبت می باشد.
- فعالیت های آموزشی و پژوهشی
- خدمات وسایل صوتی و تصویری
- خدمات مربوط به مخابرات،ارتباطات و فناوری اطلاعات
- خدمات مربوط به نگهداری و انبارداری
- خدمات مربوط به حمل و نقل،بیمه و ترخیص کالا
- خدمات مربوط به امور فتی و ساختمانی
- خدمات مربوط به امور تفریحی،سیاحتی و زیارتی
- خدمات مربوط به امور کشاورزی و زراعتی
- خدمات مربوط به امور فروش و بازاریابی
دیدگاهی یافت نشد